TIBA ASILIA YAREJESHA MATUMAINI: Watanzania Wazidi Kukimbilia Mizizi na Majani Kukabili Magonjwa Sugu

Na Mwandishi wa Makala za Moto

Katika kipindi cha muongo mmoja uliopita, Tanzania imeshuhudia ongezeko kubwa la magonjwa sugu yasiyoambukiza kama Kansa, Kisukari, Presha, Tezi dume, Mvurugiko wa hedhi na homoni kwa wanawake, Baridi yabisi na Henia. Pamoja na maendeleo ya tiba za kisasa, hali ya afya ya wananchi inaonekana kuzidi kuwa tete, huku wengi wakielekea kurejea katika tiba za asili kama mbadala wa matibabu ya kisasa yasiyotoa nafuu ya kudumu.

Takwimu hazidanganyi:

Kwa mujibu wa ripoti ya Wizara ya Afya ya mwaka 2010, asilimia 6.5 ya Watanzania walikuwa wanaishi na Kisukari, huku Kansa ikihusishwa na asilimia 2.3 ya vifo vya kila mwaka. Hata hivyo, kufikia mwaka 2023, idadi hiyo imeongezeka kwa kiasi kikubwa ambapo Kisukari kinawakumba asilimia 11.2 ya Watanzania, ongezeko la asilimia 72.3, na Kansa kuchangia asilimia 5.1 ya vifo, ongezeko la zaidi ya mara mbili.

Ripoti ya Taasisi ya Saratani ya Ocean Road (2023) inaonyesha kuwa wagonjwa wanaopokea matibabu ya Kansa wameongezeka kutoka 24,000 mwaka 2010 hadi zaidi ya 61,000 mwaka 2023.

Hali hii inaibua hoja nzito juu ya uwezo wa mfumo wa sasa wa afya kukabiliana na changamoto hizi. Ndiyo maana wataalamu wengi wa afya na wananchi wameanza kuangazia upya tiba asilia kama suluhisho la muda mrefu.

Tiba Asilia siyo Ushirikina

Mmoja wa wataalamu maarufu duniani katika tiba asilia, Dk. Sebi (Alfredo Darrington Bowman), alipata kusema:

"Mwili wa binadamu hauugui kwa sababu ya kukosa kemikali; unaugua kwa sababu ya ukosefu wa uwiano wa asili. Tiba asilia huleta huo uwiano."

Naye Profesa Patrick Ogwang wa Uganda, mtafiti wa tiba asilia na mvumbuzi wa dawa ya COVID-19 ya Covidex alisema:

"Ukiupa mwili kile unachokihitaji kutoka kwa mimea, huhitaji kuutibu tena kwa dawa za viwandani."

Hii inadhihirisha kuwa tiba asilia si mbadala duni, bali ni njia ya kurudisha mwili katika hali yake ya asili ya kuweza kujitibu.

Mifano Hai ya Walionufaika na Tiba Asilia

Asajile Mwambona, mkazi wa Mwanjelwa Mbeya, alikuwa akisumbuliwa na Kisukari kwa miaka tisa bila mafanikio licha ya kutumia dawa za hospitali. Alipoamua kujaribu matumizi ya dawa za asili kutoka Kyela, alitumia mchanganyiko wa majani ya Mlonge na mizizi ya Mlenda pori kwa miezi sita. Sasa anaendelea na maisha bila dawa za hospitali.

James Mabula wa Mlowo Mbozi alikuwa akisumbuliwa na presha ya kupanda kwa zaidi ya miaka mitano. Mizizi ya porini aliyoinunua kutoka kwa mtaalamu Joseph Mwalwande ilimsaidia.

"Sikuijua ni mizizi ya aina gani, lakini baada ya wiki mbili, presha ilianza kushuka," anasema.

Mifano ya Miti Dawa na Matumizi Yake kwa Magonjwa Mbalimbali

1. Kansa

Mlonge (majani): Saga, chemsha, kunywa vikombe viwili kila siku.

Ubuyu (unga): Kijiko kimoja asubuhi na jioni kwenye maji vuguvugu.

2. Kisukari

Mwarobaini (mizizi): Chemsha, kunywa vikombe vitatu kwa siku.

Majani ya mpapai: Tengeneza juisi, kunywa asubuhi kabla ya kula.

3. Presha

Mdalasini na asali: Lamba kijiko kila asubuhi.

Tangawizi: Chemsha vipande, kunywa kikombe kila asubuhi na jioni.

4. Tezi Dume

Mbegu za maboga: Kijiko kimoja kila siku.

Mizizi ya mpera: Chemsha, kunywa kikombe baada ya chakula.

5. Mvurugiko wa Hedhi/Homoni

Mchaichai + majani ya kitunguu saumu: Chemsha pamoja, kunywa mara mbili kwa siku.

Tangawizi + mdalasini: Saga pamoja, tumia kama chai.

6. Baridi Yabisi (Arthritis)

Mizizi ya mlenda pori: Chemsha, unywe mara tatu kwa siku.

Mlonge (unga wa majani): Tumia kijiko kimoja kwenye uji au maji moto mara mbili kwa siku.

7. Henia

Mizizi ya mchungwa mwitu: Chemsha, unywe kikombe kila siku.

Mzambarau pori (magome): Saga, changanya na asali, lamba mara mbili kwa siku.

Mchango wa Serikali Kupitia Baraza la Tiba Asilia

Serikali kupitia Baraza la Tiba Asilia na Tiba Mbadala (BTATTM) inasajili waganga, kuthibitisha dawa na kufuatilia matumizi salama.

Prof. Hamis Malebo aliwahi kusema:

"Tunachofanya sisi siyo kuzuia tiba asilia, bali kuhakikisha zinatumika kwa usahihi na usalama kwa watumiaji."

Prof. Japhet Otieno, mwenyekiti wa sasa, anabainisha kuwa baraza tayari limesajili zaidi ya dawa 200, na linaendelea na tafiti kwa lengo la kutambulika kimataifa.

Wauzaji wa Dawa za Asili: Kati ya Faida na Changamoto

1. Wachimbaji/Wakusanyaji

Mfano ni Mbaraka Matete wa Morogoro:

"Naenda hadi misitu ya Uluguru kutafuta mizizi. Naandaa dawa na kuwauzia wauzaji kutoka mikoa mbalimbali."

2. Wauzaji Masokoni/Maonesho

Mfano ni Mama Riziki wa Kariakoo na Yohana Kisamo wa Maonesho ya Nanenane Morogoro.

Onyo kwa Wauzaji: Dawa Si Biashara Tu

Dk. Zakaria Mshana wa Ifakara anaonya:

"Kuuza dawa bila uelewa ni sawa na kumpa mtu sumu akidhani ni tiba."

Serikali imeweka sheria kali dhidi ya wauzaji wa dawa zisizothibitishwa au tiba zisizo halali.